بعد از تولد نوزاد با وجود اینکه مادر احساس سبکی می کند، اما وارد مرحله ای دیگر می شود که نیاز به مراقبت های ویژه ای دارد. جبران خون از دست رفته در حین زایمان، بیخوابی های شبانه، اندازه ی رحم، بروز غم بعد از زایمان، خونریزی و یبوست جزو شایع ترین مسائل بعد از زایمان هستند که باید به آنها رسیدگی شود. متخصص زنان و زایمان، توصیه هایی در این خصوص دارند.
تغذیه بعد از زایمان
اکثر زنان، چه آنهایی که به کودک خود شیر می دهند و چه آنهایی که نوزاد را با شیر خشک تغذیه می کنند، در اولین ماه بعد از زایمان بین 5 تا 7 کیلوگرم لاغر می شوند. کاهش وزن بعد از زایمان برای خانم های غیرشیرده بین نیم تا یک کیلوگرم و برای خانم های شیرده یک تا دو کیلوگرم در هفته است.
شما به عنوان یک مادری که تازه صاحب فرزند شده است، باید تغذیه ی مناسبی در پیش بگیرید. لازم است که همانند دوران بارداری از قرص آهن و همچنین کلسیم استفاده کنید و مصرف موادغذایی سرشار از پروتئین و فیبر را در الویت قرار دهید.
توصیه می کنیم بر حسب شرایط بدنی، وزن و نیازهای خود با پزشک تان مشورت کرده و برنامه غذایی مناسبی داشته باشید.
خستگی بعد از زایمان
شدت و میزان خستگی بعد از زایمان در خانم های مختلف و بر اساس عوامل متعددی از جمله طول مدت زایمان و عوارض آن، درد، حمایت های خانوادگی و اجتماعی و بیخوابی های مکرر متفاوت است.
بعد از زایمان، روده ها هنوز به حالت طبیعی و نرمال برنگشته اند و عضلات شکمی همچنان ضعیف و شل هستند. این عوامل منجر به بروز یبوست می شود
با وجود اینکه این نوع خستگی غیرقابل اجتناب است، اما می توان با در پیش گرفتن توصیه هایی از شدت آن کم کرد. به این منظور لازم است که از هر فرصتی برای خوابیدن و استراحت استفاده کنید. وظایف مادری و همسری را الویت بندی کرده و دنبال این نباشید که تمام کارهای منزل را یکجا انجام دهید.
هفته های نخست را به مراقبت بیشتر از نوزاد و خود اختصاص دهید تا مهمان پذیرفتن و کارهای جانبی. در طول روز چرت های کوتاه داشته باشید.
از همسر و اطرافیانتان کمک بگیرید و سعی نکنید همه ی کارها را یک تنه انجام دهید. نوزاد را در پایان عصر حمام کنید تا خواب راحتی داشته باشد و شما نیز بتوانید استراحت کنید.
بازگشت رحم به حالت طبیعی
بعد از زایمان حدود شش هفته طول می کشد تا رحم به وضعیت اول قبل از بارداری برگردد. برخی خانم ها بعد از زایمان، انقباض های متناوبی در رحم احساس می کنند که ناشی از گرفتگی عضلانی بوده و دردناک هستند.
این حالت در بین خانم هایی که دوقلو یا سه قلو به دنیا می آورند، رایج تر است و معمولا بین روزهای چهارم تا هفتم بعد از زایمان برطرف می شود.
برای تسکین چنین دردهایی توصیه می شود که به طور مرتب ادرار کنید تا مثانه خالی باشد. می توانید روی شکم تان بخوابید و بالشتی در زیر شکم خود قرار دهید.
خونریزی بعد از زایمان
خانم ها حین و بعد از زایمان حدود 500 تا 1000 میلی لیتر خون از دست می دهند. بدن برای تامین این میزان خون، در دوران بارداری خون بیشتری تولید می کند.
خانم ها در طول دو هفته ی اول بعد از زایمان خونریزی دارند که لوشیا نام دارد و مسئله ی نگران کننده ای نیست، مگر اینکه این خونریزی بوی نامطبوع و زننده ای داشته باشد که می تواند علامت عفونت باشد.
بهتر است در این دوره برای پیشگیری از بروز عفونت، از تامپون استفاده نشود. شنا کردن در استخر و یا دریاچه نیز به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
مراقبت از پرینه
پرینه منطقه ای بین واژن و مقعد است که بعد از زایمان طبیعی، حتی اگر اپی زیوتامی (برش ناحیه ی فرج به منظور خروج راحت تر جنین) انجام نشده باشد، ممکن است قرمز و دردناک شود.
معمولا بهبود و التیام محل اپی زیوتامی حدود دو تا سه هفته زمان لازم دارد. با این حال می توانید برای تسریع بهبودی، از نشستن در مقدار کمی آب ولرم و بتادین (داخل لگن) استفاده کنید.
درصورتی که ورم و التهاب ناحیه ی پرینه زیاد باشد، می توانید مقداری سولفات منیزیم در آب داخل یک لگن بریزید و داخل آن بنشینید.
در هفته های اول بعد از زایمان، از ایستادن های طولانی مدت بپرهیزید و بعد از نشستن، پرینه را به طور کامل شل نگه دارید.
مقابله با یبوست بعد از زایمان
بعد از زایمان، روده ها هنوز به حالت طبیعی و نرمال برنگشته اند و عضلات شکمی همچنان ضعیف و شل هستند. این عوامل منجر به بروز یبوست می شود.
برای مقابله با این مشکل بهتر است مصرف مایعات را افزایش داده و به یک و نیم لیتر در روز برسانید. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر را افزایش دهید و فعالیت بدنی سبکی مانند پیاده روی در پیش بگیرید.
ورزش هایی مانند کگل (انقباض و انبساط متناوب عضلات لگن) نیز برای مقابله با مشکل بی اختیاری ادراری و سایر مشکلات لگن مفید هستند. این تمرینات از عضلات رحم، مثانه و روده ها محافظت کرده و باعث تقویت عضلات کف لگن می شوند.
مراقبت از دستگاه ادراری
ممکن است که طی دو تا هشت هفته ی اول بعد از زایمان طبیعی، در ادرار کردن و یا برعکس نگه داشتن آن مشکل پیدا کنید. به طوری که دچار نشت بی اختیاری ادرار شوید.
بهترین کار این است که به طور مرتب به دستشویی بروید و ادرار کنید تا مثانه گشاد نشود. اگر برای ادرار کردن مشکل دارید، حتما آب زیادی بنوشید.
مقابله با مشکل هموروئید یا بواسیر بعد از زایمان
حدود 20 درصد خانم ها در شش هفته ی بعد از زایمان طبیعی، دچار هموروئید یا همان بواسیر می شوند. اگر شما نیز دچار درد در قسمت پایین روده و مقعد شده اید و در مدفوع تان خون می بینید، حتما مشکل را با پزشک تان در میان بگذارید.
برای تسکین این دردها می توانید از کیسه ی یخ پیچیده شده در پارچه و یا کرم و پمادهای ضدالتهاب و ضددرد استفاده کنید. نشستن در تشت آب گرم به مدت پانزده دقیقه در روز نیز می تواند مفید باشد.
مراقبت از زخم زایمان
معمولا بخیه ها حداکثر تا 10 روز بعد از زایمان سزارین کشیده می شوند. برای تمیز کردن جای زخم، از آب و صابون ملایم استفاده و محل را با دقت خشک کنید.
تا یک ماه بعد از سزارین از انجام فعالیت های سنگین که نیاز به تلاش عضلانی شکمی دارند بپرهیزید. اگر جای زخم عمل، درد زیادی دارد، از مسکن و یا داروهایی که پزشکتان تجویز کرده استفاده کنید.
ورزش و بازگشت به وزن قبل از بارداری
برگشتن به وزن اولیه، به کمک ورزش های مناسب یکی از اصول بهبودی بعد از زایمان است. در ابتدا با پیاده روی شروع کنید و به تدریج میزان فعالیت های بدنی تان را بالا ببرید. ورزش هایی مانند پیلاتس مخصوص بعد از زایمان بسیار کمک کننده هستند.
حتما با یک متخصص طب ورزشی مشورت کنید و با توجه به نوع زایمان و شرایط بدنی تان، تمرینات ورزشی مخصوص را دریافت کنید.
مقابله با غم بعد از زایمان
نباید غم بعد از زایمان را با افسردگی بعد از زایمان اشتباه گرفت. غم زایمان حدود 50 تا 80 درصد مادران جوان را مبتلا می کند و معمولا علائم آن، یک تا دو هفته بعد از زایمان از بین می رود.
به خودتان یادآوری کنید که این احساس کاملا طبیعی است. در خصوص احساسات و انتظاراتتان با همسرتان صحبت کنید.
از تکنیک های ریلکسیشن (آرامش بخش) بهره ببرید. در طول روز زمان خاصی را فقط و فقط به خودتان اختصاص دهید. یادتان باشد که شما مادر شده اید و این حس به همه ی دنیا می ارزد.
روابط جنسی بعد از زایمان
چند هفته بعد از زایمان که خونریزی به طور کامل قطع شده باشد و همچنین پزشکتان اجازه داده باشد، می توانید روابط جنسی با همسر را از سر بگیرید.
حواستان باشد که بعد از این مدت، باید روش های جلوگیری از بارداری مناسبی داشته باشید، چون شیردهی یا نداشتن قاعدگی تضمینی برای عدم بارداری نیست. برخی زنان در طول شیردهی تخمک گذاری کرده و احتمال باردار شدن شان وجود دارد.
مراجعات پزشکی
توصیه می کنیم که مادرهای جوان تا شش هفته بعد از زایمان به طور منظم به پزشک خود مراجعه کرده و تحت نظر باشند. در مراحل بعدی حتما مراجعات سالانه را مانند دوره ی قبل از بارداری داشته باشید.
فاصله ی بین دو بارداری
برای خانم هایی که زایمان سزارین داشته اند، بهتر است بین دو بارداری، حداقل 18 ماه فاصله وجود داشته باشد.